Koray
New member
Iş Kılış Fiili Nedir?
Iş kılış fiili, Türkçede kullanılan bir dilbilgisel terim olup, kelimelere ek getirerek bir eylemin yapılış biçimini anlatan fiillere verilen isimdir. Bu fiiller, genellikle bir işin nasıl yapıldığını, hangi şekillerde gerçekleştirildiğini ya da hangi araçlarla yapılacağını ifade eder. Iş kılış fiilleri, kök fiillere ek getirilerek türetilir ve bu eylemlerin "yapılma" şekline vurgu yapar.
Iş Kılış Fiilinin Oluşumu ve Kullanımı
Iş kılış fiili yapmak için öncelikle bir kök fiil seçilir. Bu kök fiile "-l" veya "-n" ekleri getirilerek yeni bir anlam türetilir. Bu eklerin işlevi, fiilin bir eylemin yapılma durumunu ifade etmesidir. Örneğin, "yapmak" fiilinden "yapılmak" fiili türetilerek bir şeyin yapılma durumu anlatılmış olur. Bu tür fiiller, çoğunlukla edilgenlik anlamı taşır ve "yapılmak", "söylenmek", "görülmek" gibi kullanım örnekleri ile karşımıza çıkar.
Iş Kılış Fiilinin Edilgenlikle İlişkisi
Iş kılış fiilleri, çoğunlukla edilgenlik ile ilişkilendirilir. Edilgenlik, bir eylemin özne tarafından yapılmadığını, daha çok bir başkası tarafından yapıldığını belirtir. Türkçede edilgen fiiller, genellikle "-l" ve "-n" ekleri ile oluşturulur. Örneğin, "görmek" fiili, "görülmek" olarak edilgen hale gelir ve bir şeyin birisi tarafından görüldüğünü anlatır. Burada eylemi kimin gerçekleştirdiği değil, eylemin kendisi ve bu eylemin yapılma durumu önemlidir.
Iş kılış fiillerinde, özne eylemi doğrudan yapmaz, eylemin yapılma durumuna vurgu yapılır. Bu nedenle edilgen fiiller, özellikle pasif anlam taşıyan cümlelerde yaygın olarak kullanılır. Örnek vermek gerekirse:
- "Kitap okundu." (Eylemi kim okudu? Belirsiz.)
- "Çalışmalar yapıldı." (Çalışmaların yapılışı vurgulanır, ancak yapan kişi belirtilmez.)
Iş Kılış Fiili ile Edilgen Fiiller Arasındaki Farklar
Iş kılış fiili ile edilgen fiiller, bazı benzerlikler taşısa da aralarında dikkat edilmesi gereken farklar vardır. Edilgen fiiller, genellikle "-l" ekini alırken, iş kılış fiilleri "-ıl", "-in" gibi eklerle türetilebilir.
Edilgen fiillerde, bir eylemin özne tarafından yapılmadığına odaklanılırken, iş kılış fiillerinde, eylemin yapılma biçimi veya gerçekleştirilme şekli önemli olur. Örneğin:
- "Görülmek" (Edilgen fiil): Bir şeyin başkası tarafından görülmesi.
- "Yapılmak" (İş kılış fiili): Bir şeyin yapılma durumu.
Bu farklar, özellikle dilin anlamını tam anlamıyla iletmek için büyük önem taşır.
Iş Kılış Fiilleri ile Cümle Örnekleri
Iş kılış fiillerinin Türkçedeki kullanımı, cümlelere edilgen bir hava katmak için yaygın olarak tercih edilir. İşte bazı örnek cümleler:
- "Dersler düzenli olarak yapılır." (Eylemin yapılma şekli anlatılmakta.)
- "Proje çok kısa sürede tamamlandı." (Burada bir işin yapılma zamanı ve şekli vurgulanmış.)
- "Bu işler genellikle sabah saatlerinde yapılmaktadır." (Bu cümlede eylemin yapılış şekli ve zamanı ifade edilmiştir.)
Bu cümlelerde, eylemin kimin tarafından yapıldığına değil, nasıl ve ne zaman yapıldığına dikkat edilmiştir. Bu da iş kılış fiilinin özelliğidir.
Iş Kılış Fiili Nerelerde Kullanılır?
Iş kılış fiilleri, Türkçede çok farklı alanlarda kullanılabilir. Özellikle edebiyat, gazetecilik ve resmi yazışmalarda, eylemlerin yapılma şekli veya durumu anlatmak için bu tür fiiller sıklıkla tercih edilir.
1. **Resmi Belgelerde**: Resmi yazışmalarda, bir işin yapılma durumu veya şekli hakkında netlik sağlamak için iş kılış fiilleri kullanılır. Örneğin, bir proje raporunda, "Proje zamanında tamamlanmıştır." gibi bir ifade, işin yapılma durumu hakkında bilgi verir.
2. **Edebiyat ve Sanat**: Edebiyat metinlerinde, eylemin nasıl yapıldığına dair derin anlamlar yaratmak için iş kılış fiilleri sıklıkla kullanılır. Örneğin, bir şiirde "Yapılacak her şey zamana bırakılmıştır." ifadesi, zamanın eylemler üzerindeki etkisini ve yapılma biçimini vurgular.
3. **Hukuk Metinlerinde**: Hukukta, bir işlemin yapılma durumu sıklıkla "yapılmak" gibi iş kılış fiilleriyle ifade edilir. Örneğin, "Sözleşme taraflar arasında imzalanmıştır." ifadesi, sözleşmenin hangi şekilde gerçekleştirildiğini anlatır.
Iş Kılış Fiilleri ile İlgili Sık Sorulan Sorular
1. **Iş kılış fiili hangi eklerle yapılır?**
- Iş kılış fiilleri genellikle "-l", "-n", "-ıl", "-in" gibi eklerle türetilir.
2. **Iş kılış fiilleri her zaman edilgen midir?**
- Evet, iş kılış fiilleri çoğunlukla edilgen anlam taşır. Eylemin yapılma durumu öne çıkar ve eylemi kimin yaptığına dair bir bilgi verilmez.
3. **Iş kılış fiilleri hangi tür cümlelerde kullanılır?**
- Bu fiiller, pasif cümlelerde veya eylemin yapılma şekli ile ilgili açıklama gerektiren cümlelerde kullanılır.
4. **Iş kılış fiillerinin önemi nedir?**
- Bu fiiller, dilin daha etkili ve anlamlı bir şekilde kullanılmasına olanak tanır. Özellikle belirli bir işin nasıl yapıldığını veya hangi koşullarda gerçekleştirildiğini açıklarken kullanılır.
Sonuç
Iş kılış fiilleri, dilin anlam dünyasında önemli bir yer tutar. Bu fiiller, bir işin yapılma biçimini ya da eylemin öznesini dolaylı olarak ifade etme yeteneği sunar. Türkçede, çoğunlukla edilgenlik anlamı taşıyan iş kılış fiilleri, dilde daha zengin anlatımların oluşmasına yardımcı olur. Bu tür fiiller, yalnızca dilbilgisel değil, aynı zamanda anlam açısından da güçlü araçlardır.
Iş kılış fiili, Türkçede kullanılan bir dilbilgisel terim olup, kelimelere ek getirerek bir eylemin yapılış biçimini anlatan fiillere verilen isimdir. Bu fiiller, genellikle bir işin nasıl yapıldığını, hangi şekillerde gerçekleştirildiğini ya da hangi araçlarla yapılacağını ifade eder. Iş kılış fiilleri, kök fiillere ek getirilerek türetilir ve bu eylemlerin "yapılma" şekline vurgu yapar.
Iş Kılış Fiilinin Oluşumu ve Kullanımı
Iş kılış fiili yapmak için öncelikle bir kök fiil seçilir. Bu kök fiile "-l" veya "-n" ekleri getirilerek yeni bir anlam türetilir. Bu eklerin işlevi, fiilin bir eylemin yapılma durumunu ifade etmesidir. Örneğin, "yapmak" fiilinden "yapılmak" fiili türetilerek bir şeyin yapılma durumu anlatılmış olur. Bu tür fiiller, çoğunlukla edilgenlik anlamı taşır ve "yapılmak", "söylenmek", "görülmek" gibi kullanım örnekleri ile karşımıza çıkar.
Iş Kılış Fiilinin Edilgenlikle İlişkisi
Iş kılış fiilleri, çoğunlukla edilgenlik ile ilişkilendirilir. Edilgenlik, bir eylemin özne tarafından yapılmadığını, daha çok bir başkası tarafından yapıldığını belirtir. Türkçede edilgen fiiller, genellikle "-l" ve "-n" ekleri ile oluşturulur. Örneğin, "görmek" fiili, "görülmek" olarak edilgen hale gelir ve bir şeyin birisi tarafından görüldüğünü anlatır. Burada eylemi kimin gerçekleştirdiği değil, eylemin kendisi ve bu eylemin yapılma durumu önemlidir.
Iş kılış fiillerinde, özne eylemi doğrudan yapmaz, eylemin yapılma durumuna vurgu yapılır. Bu nedenle edilgen fiiller, özellikle pasif anlam taşıyan cümlelerde yaygın olarak kullanılır. Örnek vermek gerekirse:
- "Kitap okundu." (Eylemi kim okudu? Belirsiz.)
- "Çalışmalar yapıldı." (Çalışmaların yapılışı vurgulanır, ancak yapan kişi belirtilmez.)
Iş Kılış Fiili ile Edilgen Fiiller Arasındaki Farklar
Iş kılış fiili ile edilgen fiiller, bazı benzerlikler taşısa da aralarında dikkat edilmesi gereken farklar vardır. Edilgen fiiller, genellikle "-l" ekini alırken, iş kılış fiilleri "-ıl", "-in" gibi eklerle türetilebilir.
Edilgen fiillerde, bir eylemin özne tarafından yapılmadığına odaklanılırken, iş kılış fiillerinde, eylemin yapılma biçimi veya gerçekleştirilme şekli önemli olur. Örneğin:
- "Görülmek" (Edilgen fiil): Bir şeyin başkası tarafından görülmesi.
- "Yapılmak" (İş kılış fiili): Bir şeyin yapılma durumu.
Bu farklar, özellikle dilin anlamını tam anlamıyla iletmek için büyük önem taşır.
Iş Kılış Fiilleri ile Cümle Örnekleri
Iş kılış fiillerinin Türkçedeki kullanımı, cümlelere edilgen bir hava katmak için yaygın olarak tercih edilir. İşte bazı örnek cümleler:
- "Dersler düzenli olarak yapılır." (Eylemin yapılma şekli anlatılmakta.)
- "Proje çok kısa sürede tamamlandı." (Burada bir işin yapılma zamanı ve şekli vurgulanmış.)
- "Bu işler genellikle sabah saatlerinde yapılmaktadır." (Bu cümlede eylemin yapılış şekli ve zamanı ifade edilmiştir.)
Bu cümlelerde, eylemin kimin tarafından yapıldığına değil, nasıl ve ne zaman yapıldığına dikkat edilmiştir. Bu da iş kılış fiilinin özelliğidir.
Iş Kılış Fiili Nerelerde Kullanılır?
Iş kılış fiilleri, Türkçede çok farklı alanlarda kullanılabilir. Özellikle edebiyat, gazetecilik ve resmi yazışmalarda, eylemlerin yapılma şekli veya durumu anlatmak için bu tür fiiller sıklıkla tercih edilir.
1. **Resmi Belgelerde**: Resmi yazışmalarda, bir işin yapılma durumu veya şekli hakkında netlik sağlamak için iş kılış fiilleri kullanılır. Örneğin, bir proje raporunda, "Proje zamanında tamamlanmıştır." gibi bir ifade, işin yapılma durumu hakkında bilgi verir.
2. **Edebiyat ve Sanat**: Edebiyat metinlerinde, eylemin nasıl yapıldığına dair derin anlamlar yaratmak için iş kılış fiilleri sıklıkla kullanılır. Örneğin, bir şiirde "Yapılacak her şey zamana bırakılmıştır." ifadesi, zamanın eylemler üzerindeki etkisini ve yapılma biçimini vurgular.
3. **Hukuk Metinlerinde**: Hukukta, bir işlemin yapılma durumu sıklıkla "yapılmak" gibi iş kılış fiilleriyle ifade edilir. Örneğin, "Sözleşme taraflar arasında imzalanmıştır." ifadesi, sözleşmenin hangi şekilde gerçekleştirildiğini anlatır.
Iş Kılış Fiilleri ile İlgili Sık Sorulan Sorular
1. **Iş kılış fiili hangi eklerle yapılır?**
- Iş kılış fiilleri genellikle "-l", "-n", "-ıl", "-in" gibi eklerle türetilir.
2. **Iş kılış fiilleri her zaman edilgen midir?**
- Evet, iş kılış fiilleri çoğunlukla edilgen anlam taşır. Eylemin yapılma durumu öne çıkar ve eylemi kimin yaptığına dair bir bilgi verilmez.
3. **Iş kılış fiilleri hangi tür cümlelerde kullanılır?**
- Bu fiiller, pasif cümlelerde veya eylemin yapılma şekli ile ilgili açıklama gerektiren cümlelerde kullanılır.
4. **Iş kılış fiillerinin önemi nedir?**
- Bu fiiller, dilin daha etkili ve anlamlı bir şekilde kullanılmasına olanak tanır. Özellikle belirli bir işin nasıl yapıldığını veya hangi koşullarda gerçekleştirildiğini açıklarken kullanılır.
Sonuç
Iş kılış fiilleri, dilin anlam dünyasında önemli bir yer tutar. Bu fiiller, bir işin yapılma biçimini ya da eylemin öznesini dolaylı olarak ifade etme yeteneği sunar. Türkçede, çoğunlukla edilgenlik anlamı taşıyan iş kılış fiilleri, dilde daha zengin anlatımların oluşmasına yardımcı olur. Bu tür fiiller, yalnızca dilbilgisel değil, aynı zamanda anlam açısından da güçlü araçlardır.